İstanbul Sözleşmesini Uygula Şiddete Dur De !

Öte yandan İstanbul Sözleşmesi yalnızca evli çiftleri değil, evli ve evlilik dışı tüm çiftleri sözleşmenin öznesi olarak görüyor. Sözleşmenin Türkçe çevirisinde bazı sıkıntılar olsa da ilgili maddelerde eş/ebeveyn ibarelerinin yanında “partner” sözcüğüne rastlamak da mümkün. Ayrıca konuyla ilgili çalışmaları bulunan Prof. Dr. Kadriye Bakırcı, sözleşmenin Türkçe çevirisinin değil, asıl metninin bağlayıcı olduğunu vurguluyor.

Bununla birlikte İstanbul Sözleşmesi, kadına yönelik şiddeti ele alırken yalnızca ev içi şiddeti esas almıyor. Bir başka ifadeyle, ev dışında gerçekleşen kadına yönelik şiddet de sözleşmenin kapsamında yer alıyor. Bu doğrultuda sözleşmenin sağladığı koruma, kamusal alan için de geçerli.

Sözleşmenin bir diğer önemli özelliği, taraf devletin vatandaşı olmayan kadınların da sözleşme kapsamına girmesi. Hukuki statüsü ne olursa olsun göçmen kadınların da kadına yönelik şiddete maruz kaldıklarında İstanbul Sözleşmesi’ne tabii tutulması öngörülüyor. Bu durum, kadına yönelik şiddet vakalarında mağdur kadının vatandaşlığına bakılmaksızın sözleşmenin geçerli olacağını gösteriyor.

Buna ek, sözleşmede göçmen kadınlara ilişkin özel maddeler de bulunuyor. Örneğin oturma izni ve toplumsal cinsiyete dayalı iltica taleplerini doğrudan konu alan maddeler mevcut.

İstanbul Sözleşmesi İle Ne Amaçlanıyor?

İstanbul Sözleşmesi ile; kadınlara yönelik şiddetin ve ayrımcılığın ortadan kaldırılmasına katkıda bulunmak, kadınların güçlendirilmesi de dahil olmak üzere kadın-erkek eşitliğini yaygınlaştırmak gibi temel amaçlar güdülüyor. Bunun yanı sıra; kadına karşı şiddet ve aile içi şiddet mağdurlarının korunması için politikalar geliştirmek, bu konuda uluslararası işbirlikleri yürütmek ve bu doğrultuda çalışan kuruluşlar ve kolluk kuvvetlerinin birlikte etkin bir şekilde çalışmasını sağlamak da hedeflenenler arasında.

İstanbul Sözleşmesi’nin taraf devletlerden talepleri ise:

İstanbul Sözleşmesi Kapsamındaki Suçlar

İstanbul Sözleşmesi yalnızca fiziksel ya da cinsel şiddetin değil, psikolojik şiddet, ısrarlı takip ve cinsel tacizin de cezai suçlar olarak değerlendirilmesini ve gerekli hukuki tedbirlerin alınmasını öngörüyor. Bunun yanı sıra sözleşme gereğince; zorla evlendirme, kadın sünneti, zorla kürtaj ve zorla kısırlaştırma gibi kasten gerçekleştirilen eylemlerin cezalandırılması için de yasal ve diğer tedbirlerin alınması gerekiyor.

Yukarıda saydığımız tüm suçların işlenmesine yardım ve yataklık etmek de İstanbul Sözleşmesi gereğince suç olarak kabul ediliyor. Ayrıca söz konusu suçlar kasten işlendiğinde, suçu işleme girişiminde bulunmanın da suç olarak değerlendirilmesi öngörülüyor.

İstanbul Sözleşmesi’nde yer alan bir diğer önemli husus, sözleşme kapsamındaki herhangi bir şiddet eyleminin gerçekleşmesini müteakiben başlatılan cezai işlemlerde; kültür, gelenek, din, görenek ve sözde “namus”un bu eylemlerin gerekçesi olarak kabul edilemez olması. Sözleşme’nin 42. maddesinde belirtildiği üzere; mağdurun kültürel, sosyal, dini ya da geleneksel olarak kabul gören davranış normlarını ihlal etmesi de şiddete gerekçe olarak gösterilemez.

Öte yandan Sözleşme, zorunlu alternatif uyuşmazlık çözüm yollarını da yasaklıyor. Sözleşmeye göre, sözleşme kapsamına giren her türlü şiddete ilişkin olarak arabuluculuk ve uzlaştırma gibi zorunlu alternatif uyuşmazlık çözüm süreçlerini yasaklamak üzere gerekli hukuki tedbirlerin alınması öngörülüyor.

İstanbul Sözleşmesi’ne göre, Sözleşme kapsamındaki herhangi bir suçun tamamının ya da bir kısmının taraf devletlerin topraklarında işlenmesi durumunda; suçun soruşturulması ve kovuşturulmasının taraf devletçe devam ettirilmesi, mağdurun şikayetine bağlı olmayacak. Bir başka deyişle, suçun mağdur tarafından bildirilmesine ya da şikayette bulunulmasına bağlı olmadan ve hatta mağdur şikayetini ya da ifadesini geri alsa dahi soruşturma ve kovuşturma işlemlerine devam edilebilecek.

Öte yandan, İstanbul Sözleşmesi’nde çocukların velayet ve ziyaret haklarına ilişkin bir madde de mevcut. Sözleşme’nin 31. maddesine göre, velayet ve ziyaret haklarının belirlenmesinde sözleşme kapsamında yer alan şiddet eylemlerinin göz önünde bulundurulması bekleniyor. Bu doğrultuda, herhangi bir ziyaret ya da velayet hakkının mağdurun ya da çocukların haklarını ve güvenliğini tehlikeye düşürmemesini sağlamak adına gerekli hukuki ve diğer tedbirlerin alınacağı belirtiliyor.

GREVIO’nun Türkiye’ye Dair İlk Raporu

Sözleşmenin taraf ülkelerde uygulanmasını izleyen GREVIO, Türkiye raporunu 15 Ekim 2018’de yayınladı. GREVIO’nun hazırladığı değerlendirme raporunda, Türkiye’nin sözleşmeyle uyum sağlamak için kanuni düzenlemeler yapması takdirle karşılansa da mağdurların korunması konusunda Türkiye’nin çabasının yetersiz olduğu dile getirildi. Bunun yanı sıra raporda, kamu politikalarının kadına yönelik şiddet üzerindeki etkilerinin bütüncül ve derinlemesine değerlendirilmediği de belirtildi. Ayrıca rapora göre; Türkiye’de kadına yönelik şiddet ile mücadeleyi zayıflatan unsurlardan biri, kadınlara yüklenen annelik ve bakıcılık gibi geleneksel rollere öncelik verilmesi. GREVIO, Türkiye’de kadına yönelik şiddete ilişkin resmi verilerin bulunmamasına ise ayrıca dikkat çekti.